یک کنشگر محیط زیست گفت: اگر برای حل مساله بحران آب در کشور یک نگاه بین رشته‌ای بر موضوع حاکم شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
محمد درویش در برنامه نقد و بررسی کتاب «مدیریت آب، منابع و کاربردها» که در تالار فردوسی فرهنگسرای جهاد دانشگاهی مشهد برگزار شد، با اشاره به عدم توجه به برخی متغیرهای کم یا بی‌اهمیت در مدیریت آب عنوان کرد: به عنوان نمونه در کتابی که توماس کایل، یک پژوهشگر محیط زیست از کشور آلمان، به همراه یک پژوهشگر ایرانی نوشته، مشخص شده ۶۰ گونه از بیدهای روزپرواز در منطقه خراسان منقرض شده است. این گونه محصول گرده‌افشانی در مراتع خراسان است که از بین رفتن آن به معنای افزایش گرد و خاک و از دست رفتن امکان تطابق میان زندگی انسان و دیگر زیست‌مندان با شرایط جدید خواهد بود.
وی اضافه کرد: در واقع زمانی که ما مشاهده می‌کنیم زندگی کل و بزها دچار مشکل شده، به سرعت چند آبشخور برای آنان ایجاد می‌کنیم اما کسی توجهی به بیدهای روزپرواز ندارد. این نمونه نشان می‌دهد مسائلی که بعضا به چشم نمی‌آیند، تا چه اندازه می‌توانند اهمیت داشته باشند.
این کنشگر محیط زیست خاطرنشان کرد: نمونه دیگر فایده‌ای است که از عنکبوت‌ها نصیب زندگی ما انسان‌ها می‌شود. این گونه جانوری سالانه ۸۰۰ میلیارد تن حشره می‌خورد؛ اگر عنکبوت‌ها نباشند در کره زمین جایی برای زندگی ما انسان‌ها نبود. در واقع عنکبوت‌ها خدمات غیرقابل ارزش‌گذاری به آدمیان ارائه می‌کنند و حیات آنان به آب متصل است.
حل مشکلات نیازمند یک خرد بین رشته‌ای است
وی با بیان اینکه تصور اینکه صادرات محصولات کشاورزی وابستگی ما به نفت را می‌کاهد، تصور اشتباهی است، تصریح کرد: در سه دهه اخیر میزان صادرات محصولات کشاورزی از کشورمان چهار برابر شده است. از سوی دیگر ایران جزو پنج کشور اول دنیا در فرونشست به‌حساب می‌آید. در واقع ما در حال از بین بردن دوام حیات انسانی هستیم. بعضا دیده می‌شود که برخی از عالی‌ترین مقامات کشور نیز به چنین موضوعاتی واقف نیستند چرا که ما خرد بین رشته‌ای نداریم و نمی‌توانیم مسائل را به صورت غیرخطی حل کنیم؛ در حالی که حل مشکلات نیازمند یک خرد بین رشته‌ای است.
درویش با اشاره به اینکه کتاب مدیریت آب، منابع و کاربردها در همین راستا تلاش می‌کند، گفت: یکی از بزرگترین چالش‌های ما در کشور ساده‌سازی و خطی کردن مسائل است. به عنوان نمونه شهر مشهد سالانه نیازمند ۳۵۰ میلیون متر مکعب آب است که منابع لازم برای تامین این حجم از آب را در اختیار ندارد؛ حال برخی پیشنهاد می‌دهند که از دریای عمان آب بیاوریم و مشکل آن نیز با استفاده از صنایع بین راهی حل می‌شود.
این کنشگر محیط زیست تاکید کرد: بعضا دیده می‌شود که ما چشم‌مان را روی حقیقت بسته‌ایم. به عنوان نمونه اگر قرار باشد پشت سدهای کشور آب جمع شود و قطره‌ای هم از آب رودخانه‌ها برداشت نکنیم، کل ذخیره آب ۴۶ میلیارد متر مکعب خواهد شد؛ این در حالی است که ۸۰ میلیارد متر مکعب مخزن ساخته‌ایم و قرار است تا سال ۱۴۲۰ این حجم به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب برسد.
درویش ادامه داد: در این میان بخشی از روشنفکران و متخصصان نیز هیزم لازم را برای ریختن در آتش نادانی‌ها فراهم می‌کنند و محلل تصمیمات سیاستمدارانی می‌شوند که فهم کافی نسبت به مسائل ندارند. به طور دقیق‌تر در کشوری که روی کمربند خشکی قرار دارد و میانگین بارندگی در آن یک‌سوم بارندگی در جهان است، نباید همه تخم مرغ‌های خود را در سبدی بگذاریم که چشمش به آسمان است.
باید سراغ تعریف چیدمانی از توسعه برویم که در آن به آب به عنوان یک کالای زیستی نگریسته شود
این کنشگر محیط زیست اضافه کرد: اقتصاد ما نباید به گونه‌ای تعریف شود که به شدت آب‌محور باشد. لازم است سراغ تعریف چیدمانی از توسعه برویم که در آن به آب به عنوان یک کالای اقتصادی نگریسته نشود بلکه آن را کالای زیستی بداند. آب باید باشد تا ما ایرانیان هم باشیم.
وی با اشاره به اینکه حل مشکل آب در کشور این است که مبلمان شهرها از خودرومحوری به بوم‌محوری تغییر کند، بیان کرد: امروز نیاز آب در مشهد در هر ثانیه ۱۲ هزار لیتر است اما ظرفیت تصفیه‌خانه‌های این شهر تنها هزار لیتر را پوشش می‌دهد؛ این در حالی است که با مدیریت تنها ۱۰ درصد از منابع آبی و کاهش هدررفت می‌توان مشکل را حل کرد.
درویش تاکید کرد: ما آخرین نسلی هستیم که می‌توانیم ایران را حفظ کنیم؛ ما در مسیری حرکت می‌کنیم که در حال رسیدن به شرایط غیرقابل بازگشت است. ضروری است که کشور را از آن خود بدانیم و نباید قهر کنیم.
امروز محیط حل مساله آب به شدت با بخش انسانی درگیر شده است
در ادامه این نشست دکتر کامران داوری، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده اول کتاب مدیریت آب، منابع و کاربردها، با اشاره به اینکه مساله آب در کشور ما تبدیل به موضوع غامض و دشواری شده، اظهار کرد: باید توجه داشت که امروز محیط حل مساله آب تنها یک محیط هیدرولوژیکی نیست و به شدت با بخش انسانی درگیر شده است. بنابراین در چنین شرایطی تخصص مهندسی برای حل مسائل کافی نخواهد بود. به طور دقیق‌تر در این سال‌ها هزینه‌های فراوانی برای مهندسی و سدسازی شده ولی متاسفانه هنوز با مشکلات آبی در حال دست و پنجه نرم کردن هستیم.
وی اضافه کرد: مدیریت آب، منابع و کاربردها مانند یک کتاب دم‌دستی است که سرنخ‌ها را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. در مسیر نگارش این کتاب از نتایج رساله‌های یک تعداد از دانشجویانی که در مقطع تحصیلات تکمیلی با من کار کرده‌اند، بهره برده‌ام. کتاب مدیریت آب، منابع و کاربردها با واقعیت پیش رفته است.
داوری با بیان اینکه در حل مساله آب نیاز به یک جامع‌نگری و مشارکت همگانی احساس می‌شود، گفت: لازم است شرایطی ایجاد کنیم که آب زیر پای ما نابود نشود. البته در شرایط کنونی شاید دانشگاه مقصرترین نهاد باشد چراکه درست است که در فضای سیاسی و دیگر بخش‌های مشکلات زیاد است اما دانشگاه به عنوان نهادی دارای علم باید این تعهد را بر دوش خویش احساس کنند که دانسته‌های آن‌ها قرار نیست تنها از کتاب‌ها نشات گیرد بلکه لازم است این دانایی از جامعه به دست آید.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد: از همین رو است که اگر دانشگاه به وظیفه خود عمل می‌کرد، شاید شرایط به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد.